İçindekiler
- Açıklanamayan kısırlık nedir?
- Açıklanamayan kısırlığın olası nedenleri nelerdir?
- Açıklanamayan kısırlık tedavisinde seçenekler nelerdir?
Açıklanamayan Kısırlık Nedir?
Açıklanamayan kısırlık, bir çiftin ya da sadece kadının açık bir tıbbi neden olmaksızın kısırlık yaşamasıdır. Kadın düzenli yumurtlama yapıyorsa, adezyonsuz açık fallop tüplerine, fibröz büyümelere veya endometriozise sahipse ve erkekte normal sperm varsa kısırlığın "açıklanamadığı" söylenebilir. İlişki sık sık, haftada en az iki kez, özellikle yumurtlama zamanında gerçekleşmeli ve çift, en azından son iki yıldır hamile kalmaya çalışıyor olmalıdır. Genel olarak kısırlık sorunu, 15-44 yaş arası kadınların yaklaşık yüzde 10'unu etkiler ve vakalarının yüzde 15 ila 20'si "açıklanamayan infertilite" kapsamındadır.
Kısırlık teşhisinde ilk konsültasyondan sonra erkeklerde sperm sayısı ve hareketliliği araştırılır. Kadınların ise fallop tüpleri, uterusu ve yumurtalık rezervi (yumurta kaynağı) incelenir ve düzenli olarak yumurtlamanın olup olmadığı belirlenir. Değerlendirme sonuçları normalse ancak çift çocuk sahibi olamıyor ise açıklanamayan kısırlık teşhisi konulur.
Açıklanamayan infertiliteye sahip hastaların bebek sahibi olmalarına yardımcı olacak pek çok seçenek bulunur. IUI (intrauterin tohumlama) veya IVF (in vitro fertilizasyon / tüp bebek) ile birleştirilen doğurganlık ilaçları gibi tedaviler, açıklanamayan kısırlığı olan kadınlar ya da çiftler için gebelik oranlarını önemli ölçüde artırabilir. Genellikle açıklanamayan infertilite teşhisinin ardından çiftler IVF tedavisine yönlendirilir.
Açıklanamayan kısırlığın olası nedenleri
Anatomik anormallikler
Rahmin ters durması veya eğik olması kısırlığın bir nedeni olduğu düşünülüyordu ancak artık durum böyle kabul edilmiyor. Serviksin pozisyonunun spermin ulaşamayacağı kadar anormal olması olası değil ancak fallop tüplerinin ağzında bulunan sistemde sorunlar olması mümkün. Kasların kasılmasından sorumlu olan prostaglandin adı verilen anormal hormon seviyeleri, yumurtanın tüp içerisine geçişini engelleyebilir. Bununla birlikte, yüksek prostaglandin seviyeleri genellikle endometriozis ile ilişkilidir. Genellikle rahim duvarının iltihaplanmasıyla ilişkilendirilen yara dokusu veya çok sayıda miyom üreme sürecine müdahale edebilir. Yara dokusu ayrıca fallop tüplerine zarar verebilir.
Açıklanamayan kısırlıkla ilişkili birçok olası neden bulunuyor ve kısırlığın nedeninin doğru teşhis edilmesi için vajinal ultrason taramaları ve histeroskopi gerekir. Vajinal ultrason, rahim içindeki ve yumurtalıklardaki anormallikleri gösterir, aksi takdirde laparoskopide gözden kaçar. Vajinal ultrason yapılamıyorsa laparoskopi ile aynı anda histeroskopi yapılmalıdır ki rahim içinde infertiliteye neden olabilecek problemler ortadan kaldırılabilsin.
Anormal folikül gelişimi ve yumurtlama
Bazı kadınlarda yumurta, olgunlaşmadan önce geliştiği folikülden ayrılır veya hiç çıkmayarak kist oluşumuna neden olabilir.
Anormal yumurtalar
Görünüşe göre çok az sayıda açıklanamayan infertilite vakası, anormal yumurta üretiminin kalıcı olmasından kaynaklanıyor. Bunların sebebi yumurtaların bozulmuş yapısı veya kromozomal anormallikleri olabilir.
Luteal faz anormallikleri
Açıklanamayan kısırlık nedenleri arasında en önemlisi belki de luteal faz anormallikleri olabilir. Bu, yumurtanın yumurtalıktan çıktıktan sonraki döngünün anormal olmasıdır.
Yumurtayı bıraktıktan sonra yumurtalıkta bulunan folikül “corpus luteum” haline gelir. Korpus luteum, progesteron adı verilen hormonu üretir. Progesteron, döllenmiş yumurtayı almak için rahim zarının hazırlanması ve embriyonun yaşamının ilk 7 haftasında sürdürülmesi için gereklidir.
Progesteron üretiminde birkaç şey ters gidebilir; çıktıdaki artış çok yavaş olabilir, seviye çok düşük olabilir veya üretildiği süre çok kısa olabilir. Döngünün bu aşamasındaki problemler "luteal faz anormallikleri (kusurları)" olarak bilinir ve rahim zarından alınan numuneleri dikkatlice inceleyerek (endometrial biyopsi yapılarak) veya yumurtlamadan sonraki farklı günlerde birkaç kan örneği alınarak progesteron çıktısı izlenebilir. Böylece, progesteron seviyesi ölçülebilir.
Luteal fazdaki sorunlar, prolaktin hormonunun anormal seviyede olmasının bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.
Açıklanamayan kısırlık tedavisinde seçenekler
Luteal fazdaki problemler, folikül uyarıcı hormon (FSH) ve luteinising hormonun (LH) seviyeleriyle ilgili görünmektedir. FSH seviyeleri doğru değilse, bu korpus luteum tarafından üretilen progesteronun daha düşük seviyelerinden sorumlu olabilir. Düşük LH seviyeleri, yeterli bir progesteron salgılaması geliştirememekten de olabilir. LH ve FSH arasındaki oran, progesteron üretimi için kritik görünmektedir. İlaçla tedavi, klomifen FSH ve LH'nin yeterli salgılanmasını yeniden sağlamaya yardımcı olabilir.
Progesteron ile doğrudan tedavi de luteal faz anormalliklerini düzeltebilir. Progesteron enjeksiyon veya vajinal fitil olarak verilebilir. Yapay “progestin” anti-progesteron aktivitesine sahip olduğundan kullanılmamalıdır ve ayrıca vücutta erkeklik hormonlarına dönüşür; bu gelişmekte olan embriyoyu olumsuz etkiler.
Açıklanamayan kısırlıkla ilişkili diğer olası nedenler şu anlık bilgilerle tedavi edilemiyor.
Yayınlanma tarihi: 17 Eylül 2021 Cuma