Çikolata kisti yani endometriozis, endometriyumun (rahmin içini kaplayan doku) rahim dışında bulunduğu bir hastalıktır. Endometriozis en sık alt karın veya pelviste görülür ancak vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir. Endometriozisin semptomları genellikle ağrı şeklindedir; alt karın ağrısı, adet dönemlerinde ağrı, cinsel ilişki sırasında ağrı. Ağrının yanı sıra kısırlık da bir belirtisidir. Öte yandan, endometriozisli bazı kadınlarda hiçbir belirti olmayabilir.
Üreme çağındaki kadınların yaklaşık yüzde 10'unda endometriozis vardır. Bununla birlikte, teşhis esnasında biyopsi almak ve endometriozis lezyonlarının görselleştirilmesi için laparoskopi (göbek deliğinden kamerayla karın içine bakılması) gerektiğinden gerçek oran bilinmemektedir. Ayrıca pelvik ağrı nedeniyle ameliyat olan kadınların yüzde 12-32'sinde ve kısırlık ameliyatı olan kadınların yüzde 50’ye yakınında çikolata kisti görülmektedir. Adet öncesi dönemde nadiren görülen endometriozis, genç kızların yarısında pelvik ağrı ve ağrılı dönemlerle görülür.
Endometriozise neden olan faktörler biliniyor mu?
Endometriozisin kesin nedeni bilinmiyor ancak birkaç teori bulunuyor. Bunlardan biri retrograd menstruasyon. Retrograd menstruasyon, adet kanının ters yönde ilerleyerek fallap tüplerinden karın boşluğuna geçmesidir. Neredeyse tüm kadınlar bir dereceye kadar retrograd menstrüasyon yaşar ancak nadiren bazı kadınlarda endometriozis ortaya çıkar. Bunun nedeni bağışıklık sistemindeki farklılıklar olabilir.
Çikolata kisti kökenli bir başka teoriye coelomic metaplazi denir ve bu teoriye göre, çölom epiteli hormonlar veya iltihap gibi nedenlerle endometriozise dönüşür. Çölom metaplazi, başparmak veya diz gibi alışılmadık yerlerde endometriozis görülmesinin açıklaması olarak yaygın şekilde kullanılır.
Rahimden uzak yerlerdeki endometriozis oluşmasının bir başka açıklaması ise, rahim iç yüzeyindeki hücrelerin kan damarları veya lenfatik sistemden geçerek diğer uzak organlara veya vücut bölgelerine ulaşmasıdır.
Endometriozis ameliyat sırasında da yayılabilir. Örneğin, endometriozisli bir kadının sezaryen ameliyatında yanlışlıkla karın kesiğine bulaşmasıyla yara izinde endometriozis gelişebilir. Tüm bunların yanı sıra aile öyküsü yani genetiklik de endometriozis gelişmesinde etkilidir.
Endometriozis ne gibi sorunlara yol açabilir?
Endometriozisli bir kadın adet dönemine girdiğinde, hem rahim içindeki hücreler ve dokulardan hem de rahim dışındaki hücre ve dokulardan kanama olur. Kan, karın içindeki bu diğer organlara temas ettiğinde, iltihaplanma ve tahrişe neden olarak ağrıya yol açabilir.
Verilere göre kısır kadınların yüzde 20 ila 40'ında endometriozis bulunuyor. Doktorlara göre çikolata kisti doğurganlığı iki şekilde etkileyebilir; birincisi, yumurtlamadan sonra yumurtayı alamayacak şekilde fallop tüplerinin bozulmasına neden olarak ve ikincisi yumurtalık, yumurta, fallop tüpleri veya uterusun işlevini olumsuz etkileyebilecek iltihaplanma oluşturarak.
Endometriozis semptomları nelerdir?
Ağrı, endometriozisin en yaygın semptomudur. Endometriozisli kadınlar, pelvik veya alt karın ağrısı, adetlerde ağrı (dismenore), cinsel ilişkide ağrı (disparoni) ve bağırsak hareketleri sırasında ağrı (diskezi) yaşayabilir. Semptomlar sabit veya "döngüsel" olabilir; yani, dönem öncesinde ve sırasında kötüleşip sonrasında düzelebilir. Kadınlarda sürekli pelvik veya alt karın ağrısı olabilir. Diğer semptomlar arasında kısırlık, bağırsak ve mesane semptomları (şişkinlik, kabızlık, idrarda kan veya idrar yaparken ağrı) ve muhtemelen anormal vajinal kanama bulunur.
Bazı doktorlar, bir kadının semptomlarına veya fizik muayene bulgularına göre şüpheli çikolata kistini tedavi ederek ameliyat yapılmadan iyileşip iyileşmediğini görebilir. Bununla birlikte, endometriozisin tam teşhisi için şüpheli endometriozis lezyonlarını görselleştirmek ve biyopsi yapmak için laparoskopi gereklidir.
Endometriozis lezyonlarının görünümü değişebilir. "Endometrioma" yumurtalıktaki endometriozis için kullanılan bir terimdir ve kistin içindeki doku çikolata şurubuna benzediği için genellikle "çikolata kisti" olarak adlandırılır.
Çikolata kisti tedavisi nasıl yapılır?
Çikolata kistinin tedavisi genellikle ilaçla yapılır. İbuprofen gibi steroidal olmayan anti-enflamatuar ilaçlar, endometriozis ile ilişkili ağrıyı azaltır. Hormonları kontrol eden ilaçlar da endometriozis ağrısını hafifletir. Oral kontraseptif haplar ve gonadotropin salgılayan hormon (GnRH) agonistleri bunlara örnektir. Hamile kalmakta sorun yaşanıyorsa farklı ilaçlar ve tedaviler de mevcuttur.
Cerrahi işlemlerle endometriozis lezyonları çıkarılır (eksizyon) veya yakılır (fulgurasyon). Ameliyatla skar (yara, ameliyat yarası) dokusunun çıkarılması ağrıyı hafifletebilir ve yumurtalıklar ile fallop tüplerini pelviste normal pozisyonlarına getirebilir. Cerrahi tedavilerin endometriozisli bazı kadınların hamile kalmasına yardımcı olduğu da gösterilmiştir.
Artık çocuk sahibi olmak istemeyen endometriozisli kadınların yumurtalıkları ve muhtemelen rahmi de alınarak kesin çözüm sunulabilir.
Yayınlanma tarihi: 5 Mayıs 2021 Çarşamba